Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության համաձայն, աշխարհում հիվանդություն տարածող բոլոր միջատների շարքում մոծակներն ամենամեծ սպառնալիքն են:
Մոծակների միջոցով տարածվող երկու վիրուսային հիվանդություններ վերջերս սկսել են տարածվել ծագման աղբյուրից դուրս:
Դրանցից մեկը արևադարձային տենդն է՝ մահացու հիվանդություն, իսկ մյուսը չիկինգունյան է՝ թուլացնող և ցավոտ հիվանդություն, որից մարդիկ հիմնականում վերականգնվում են: Այս հիվանդությունները կանխարգելող պատվաստանյութ չկա: Հետազոտողները աշխատում են արևադարձային տենդի և չիկինգունյայի դեմ պատվաստանյութի մշակման և մոծակների կողմից դրանց տարածման վերահսկողության վրա:
Գիտնականներն ամբողջ աշխարհում մոծակների երեք հազար տեսակ են առանձնացնում: Ասիական «վագր մոծակ» անվանվող մոծակը ցերեկը խայթող մոծակներից է:
Վագր մոծակի խայթոցն լուրջ հետևանքներ կարող է ունենալ։ Այն կարող է տարեկան 20 միլիոն մարդու արևադարձային տենդով վարակել: Այդ հիվանդության արդյունքը կարող է լինել արյունահոսություն պատճառող տենդը և նույնիսկ մահը:
Ըստ Տեխասի համալսարանի բժշկական մասնաճյուղի պրոֆեսոր Սքոթ Ուիվըրի, այս տեսակի մոծակը տարածված է արևադարձային և մերձարևադարձային գրեթե բոլոր շրջաններում:
Ուիվըրը հաստատել է այլ գիտնականների կողմից առաջ քաշված վարկածն այն մասին, որ արևադարձային տենդ տարածող մոծակներն այդ հիվանդությունը տարածել են Հնդկաստանում, հարավ-արևելյան Ասիայում և Լատինական Ամերիկայում, ինչպես նաև ամբողջ աշխարհում: Այս տարի մեկ տասնյակից ավել դեպքեր են գրանցվել Ֆլորիդայում՝ Միացյալ Նահանգների հարավ-արևելյան շրջանում:
Վագր մոծակը կարող է տարածել նաև չիկինգունյա՝ սաստիկ ցավ և ջերմություն առաջացնող թուլացնող մի հիվանդություն: Հիվանդությունը տարածվում է նաև աֆրիկյան մոծակի միջոցով, որը նույնպես ընդլայնում է իր տարածման շրջանները:
Քորնելի համալսարանի միջատների մասնագետ, պրոֆեսոր Լորա Հարինգթընի համաձայն, փոփոխությունների է ենթարկվում ոչ միայն մոծակների տարածման շրջանը:
Ըստ Հարինգթընի, փոխվում են նաև վիրուսները, դրանց գենետիկական կառույցը, ինչը հաճախ կարող է առաջացնել առավել վարակայնություն:
«Վիրուսը կարող է տարածվել ինքնաթիռներով և վարակված մարդկանց միջոցով», - ասում է Հարինգթընը:
Տեխասի համալսարանի պրոֆեսոր Սքոթ Ուիվըրի աշխատում է չիկինգունյանի դեմ պատվաստանյութի մշակման վրա: Իր կողմից մշակված պատվաստանյութը չիկինգունյանի վիրուսից հաջողությամբ պաշտպանել է փորձերի ընթացքում օգտագործվող մկներին:
Քորնելի համալսարանի միջատների մասնագետ, պրոֆեսոր Լորա Հարինգթընն աշխատում է արու մոծակներին անպտղաբեր դարձնելու վրա:
Հարինգթընն ասում է, որ ձևափոխված արու մոծակները, որոնք արյան սնունդ չեն ընդունում, կարող են բաց թողնվել, և զուգավորվելուց հետո մոծակները չեն բազմանա, սնվելու համար արյուն չի պահանջվի, և մոծակների թիվը կկրճատվի կամ արդյունքում մոծակները կվերանան:
Երկու գիտնականներն էլ մտահոգված են, որ եթե մոտակա ժամանակներում չիկինգունյան և արևադարձային տենդի տարածումը վերահսկելու եղանակ չհայտնաբերվի, ապա այս երկու հիվանդությունները կտարածվեն Միացյալ Նահանգներում:
Ըստ Հարինգթընի՝ այս հիվանդությունների դեմ պայքարող արդյունավետ միջոցները կարող են պայքարել մոծակների միջոցով տարածվող այլ հիվանդությունների, այդ թվում՝ մալարիայի դեմ: