Մատչելի հղումներ

Ինչու ձախողվեց խաղաղ գործընթացը Ղարաբաղում. Վերլուծաբանների կարծիք


Մեկնարկեց «Նոր պատերազմ ու խաղաղություն» խորագրի ներքո «Կովկասյան թողարկում․ հակամարտության վերափոխման հանդեսի» ԼՂ շուրջ առաջին առցանց քննարկումը՝ վերլուծաբաններ Ժիրայր Լիպարիտյանի ու Զաուր Շիրիևի մասնակցությամբ

Լեռնային Ղարաբաղի խնդիրը միայն շահերի բախման հակամարտություն չէ, այլ հակամարտություն է, ուր կողմերը ներդրեցին իրենց պատմությունը, մշակույթն ու ինքնությունը, ասում է ամերիկահայ քաղաքական վերլուծաբան և պատմաբան Ժիրայր Լիպարիտյանը ԼՂ հակամարտության խաղաղ կարգավորման ձախողումների ու ապագայի մասին հայ և ադրբեջանցի վերլուծաբանների առցանց քննարկմանը: Նրա կարծիքով բանակցային գործընթացի ձախողումն ունի շատ պատճառներ: Հիմնախնդիրը դարձել է հակամարտության կողմերի ներքաղաքական օրակարգի մաս, իսկ ազգայնական և ծայրահեղական դիրքորոշումը՝ իշխանության պահպանման միջոց:

Լիպարիտյանը Մինսկի խմբի գործունեությունը գնահատում է ՛՛անարդյունավետ՛՛՝ չնայած եռանախագահող երկրները ՄԱԿ ԱԽ մշտական անդամներ են, ունեն համապատասխան ներուժ, իսկ մի շարք հիմնարար հարցերում եկել էին համաձայնության:

՛՛Նրանք ԼՂ հակամարտությունը դիտարկում էին որպես տարածաշրջանային խնդիր, ուր տարբեր կողմեր ու միջնորդներ ունեն սեփական շահեր, որոնք որոշակիորեն հակասական են: Դրա արդյունքում միջնոդները չօգտագործեցին իրենց ներուժը, չիրականացրեցին այստեղ այսպես կոչված ՛՛դեյթոնը՛՛ և կողմերին չստիպեցին կարգավորել հարցը՛՛,- պնդում է Լիպարիտյանը:

Վերլուծաբան Զաուր Շիրիևի կարծիքով էլ Մինսկի խումբն ավելի շատ գործում էր որպես սուրհանդակ, քան միջնորդ: Նա գտնում է, որ եռանախագահները կարծում էին, որ կողմերը չեն գնա երկուստեք ավերիչ պատերազմի, իսկ դրա բռնկման դեպքում այն կլինի նախկինի նման կարճատև:

՛՛Սա նրանց մոտ տպավորություն է ստեղծել, որ կարող են շարունակել բանակցային գործընթացը երկար տարիներ՛՛,- ասում է Շիրիևը:

Նա կարծիքով, սահմանների ձևավորման հարցը լարվածություն է ստեղծում, քանի որ ընթանում է արագացված տեմպով և անթափանցիկ` մտահոգություն առաջացնելով տեղի բնակչության շրջանում: Պատերազմն ավարտվել է, և չպետք է լինի նոր պատերազմ, շեշտում է ադրբեջանցի վերլուծաբանը՝ ընդգծելով, որ այժմ ժամանակն է խոսել տնտեսական հնարավորությունների մասին:

Դրա հետ մեկտեղ կարգավիճակի հարցը շարունակում է մնալ բանակցություների առարկա: Եթե նախկինում Բաքվի դիրքրոշումը հիմնված էր ԼՂ-ին ամենաբարձր ինքնավարության կարգավիճակ տալուն, ապա այսօր, ըստ Շիրիևի, Ադրբեջանը բանակցային նոր գործընթացում խոսում է ԼՂ-ին ավելի ցածր, ՛՛մշակութային՛՛ ինքնավարություն տալու հնարավորության մասին:

Լիպարիտյանը շեշտում է Ադրբեջանի այսօրվա հռետորաբանությունը, որն ըստ նրա՝ ՛՛ռասիստական՛՛ է: Այն որևէ կերպ վստահություն չի ներշնչում հայկական կողմին և չի նպաստում խաղաղության հաստատմանը: Ադրբեջանը պետք է ընտրություն կատարի, թե ինչպիսի գործելակերպ և հռետորաբանություն է որդեգրում հայկական կողմի նկատմամբ, նշում է պատմաբանը:

Ինչ վերաբերում է ՀՀ-ին, ապա, նրա կարծիքով, այսօր Երևանն ունի սահմանափակ ազդեցության լծակներ: Երկրում ոչ թե սահմանադրական, այլ առաջնորդների ճգնաժամ է: Ակնհայտ է հիասթափությունը վարչապետ Փաշինյանի նկատմամբ, սակայն միևնույն ժամանակ հայ հանրությունը խնդիրների լուծումը չի կապում ընդդիմության հետ: Լիպարիտյանը նշում է, որ ՀՀ-ի օրվա իշխանությունները պետք է ճիշտ գնահատեն ստեղծված կացությունը:

Վերլուծաբանները համակարծիք են՝ անհրաժեշտ է հայ-ադրբեջանական ավելի լայն, ուղիղ երկխոսություն:

՛՛Այսօր ընթացող գործընթացը պետք է շարունակվի ուղիղ ՀՀ-ի ու Ադրբեջանի միջև այլ հարթության վրա ևս և ոչ թե հակասի այսօրվա ռուսական միջնոդությամբ գործընթացին, այլ համալրի այն: Սա կնշանակի գիտակցում, որ այս խնդիրը Հայաստանի ու Ադրբեջանի հիմնախնդիրն է՛՛,- ասում է Լիպարիտյանը:

Նոր հնարավոր պատերազմը, եթե այն բռնկվի, չի լինի Հայաստանի ու Ադրբեջանի միջև, այլ կլինի տարածաշրջանային, ասում է Լիպարիտյանը՝ ընդգծելով, որ այսօր տարածաշրջանում առկա են շատ անորոշություններ՝ կապված 5 տարի անց ռուս խաղաղապահների հարցում Ադրբեջանի ու ՌԴ դիրքրոշումների կամ Թուրքիայի գործոնի հետ: Զաուր Շիրիևի կարծիքով էլ Թուրքիայի գործոնը փոխել է դրությունը տարածաշրջանում:

Facebook Forum

XS
SM
MD
LG